آزاد سازی:
استفادۀ بهینه از داشته ها همیشه یکی از دغدغه های مدیران اجرایی است. به ویژۀ این که این دارایی امانتی بیش از هزارساله بوده ومسئولیت شرعی نیز برای امانت دار داشته باشد.
موقوفات امانتی گران بها در اختیار متولّیان است. زیرا دست امانت گذار ظاهراً از این سرا کوتاه گشته، لکن ناظری بصیر، دقیق و حسابگر و عادل بر اعمال و تصمیمات متوّلی نظارت همیشگی دارد. بنابراین، برنامه ریزی برای حفظ موقوفه و ایجاد ارزش افزوده برای آن و بهره وری و نهایتاً بالا بردن درآمد و عایدی موقوفه یکی از وظایف اصلی متولّیان و مدیران موقوفه است.
در سال ۱۳۶۹ اولین سال از مدیریت فعلی آستان مقدّس، درآمد حدود ۲۰،۰۰۰،۰۰۰ مترمربع از موقوفات شامل تمام رقبات و پلاک ها و همۀ کاربری ها ۱۶،۵ میلیون تومان بود. این وضعیت دلایل گوناگونی داشت که در مباحث دیگر به آن خواهیم پرداخت. فقط در این بخش به چند نمونه اشاره می شود.
- اراضی کشاورزی ارزشمند موقوفه به دلیل اجارۀ نازل تعیین شده، به محل انباشت زباله های ساختمانی ،ایجاد دامداری های غیرمجاز و غیر بهداشتی، کارگاه های مختلف بدون مجوّز تبدیل شده بود و حتی اجاره های بسیارکم آن نیز به صندوق موقوفات واریز نمی گردید.
- زمین ها، بدون پرداخت حقوق موقوفه و کسب اجازه از متولّی چندین دست اجاره داده شده بود یا حتی ظاهراً فروخته شده بود و سهم وقف از درآمد آن نزدیک به هیچ بود.
با استقرار مدیریت جدید و جمع آوری مستندات و مشاهدۀ وضع نابسامان موجود، برنامه ریزان آستان مقدّس، آزادسازی موقوفات به ویژه اراضی کشاورزی واقع شده در داخل بافت شهری را به عنوان اولویت مجموعه به تصویب سلسله مراتب اداری رساندند و از طریق مذاکره و جلب رضایت مستأجران و متصرّفان و حتّی با پرداخت وجوهی قابل توجّه، مدیریت بخشی از اراضی ـ خصوصاً اراضی کشاورزی ـ را مجدداً در اختیار آستان مقدّس گرفتند. از سال ۱۳۶۹ تا کنون و با در نظر گرفتن اوضاع نامساعد مالی آستان مقدّس (به دلیل بهره مند نبودن از هیچ نوع بودجۀ دولتی و یا عمومی) برنامۀ آزادسازی به ویژه در سنوات اخیر از سرعتی که متولّیان امر انتظار داشتند برخوردار نیست و در چند سال گذشته به دلیل نبود بودجه بناچار متوقف گردیده است.
به رغم مسائل مذکور از زمان اجرای طرح آزاد سازی تا پایان سال گذشته، ۵،۹۵۲،۲۴۲ مترمربع از اراضی موقوفه با پرداخت بالغ بر ۱۰۸،۱۲۹،۳۸۱،۱۱۴ ریال به عنوان حق ریشه، حق پیشه، حق زارعانه و... به مدیریت آستان مقدّس بازگشته است.
آزاد کردن موقوفات از تصرّف مستأجرین بی تعهد، آن هم با پرداخت وجوهی قابل توجّه و کسب رضایت آنان، هرچند در کوتاه مدّت هزینه های سنگینی به آستان مقدّس تحمیل کرد، لکن با گذشت زمان، برکات این تصمیم و سیاست گذاری اصولی بیش از پیش مشخص گردیده است. به عنوان مثال مزرعۀ بزرگ الیمان که از تجمیع مزارع کوچک کم درآمد و کم محصول توسط آستان مقدّس (پس از آزاد سازی) ایجاد شده است؛ در حال حاضر در مزایده های سالانه بیش از چندین برابر درآمد قبل از آزادسازی را به مجموعه باز می گرداند.
نمونۀ دیگر در بخشی از اراضی کشاورزی موقوفۀ علائین که در حال حاضر دربافت شهری قرار گرفته است، بیش از ۱۰۰۰ واحد مسکونی ارزان قیمت ـ تحت عنوان شهرک مسکونی رضوان ـ احداث شد و آستان مقدّس در کنار این شهرک، مجتمع آموزشی، فرهنگی حکمت را احداث و تأسیس کرد که در سال تحصیلی جاری (۹۶-۹۵) بالغ بر ۱۵۰۰ دانش آموز از مقطع پیش دبستانی تا پایان دورۀ دوم متوسطه را با بهترین امکانات و دبیران مجرّب تحت پوشش قرار داده است و به فرزندان باهوش منطقه که بنیۀ مالی مناسب ندارند تخفیف داده یا تماماً به صورت رایگان به این عزیزان امکان تحصیل می دهد.
همه این برکات از ناحیۀ اجرای سیاستی دوراندیشانه به دست آمده و درآمد چندین برابری این بخش از موقوفات در راستای نیّت واقفان هزینه می شود.
منبع: گزارشات مدیریتی آستان مقدّس در دورۀ فعالیت مدیریت فعلی
ویرایش: تابستان ۹۷
